Een knuffel voor hertog Karel van Gelre

Hoog torent hij boven de Jansplaats in Arnhem uit, hertog Karel van Gelre. Althans, zijn standbeeld, want de hertog is al bijna 500 jaar dood. Het beeld symboliseert de sterke verbondenheid van Arnhem met Karel van Gelre. Hij had er zijn hertogelijke residentie en ligt er ook begraven, in de grafkelder van de Eusebiuskerk.

Karel stierf in Arnhem op 30 juni 1538. En op 30 juni 1938 was het dus zijn vierhonderdste sterfdag. Dat moest natuurlijk groots herdacht worden, en dus kwam er een herdenkingsviering bij Karels praalgraf in de Eusebiuskerk, waar hij ook begraven ligt. Ook wilde het herdenkingscomité een standbeeld voor de hertog oprichten. Er werd maar liefst fl. 1108,50 gulden gedoneerd door Arnhemse ondernemers en in 1941 kon er een blok Belgisch kalksteen worden aangekocht.

De plaatselijke bouw- en tekenschool ‘Kunstoefening’ moest het standbeeld gaan maken onder leiding van kunstenaar Gijs Jacobs van den Hof. Maar dat ging niet zonder slag of stoot. Het verhaal gaat dat de steen onderweg tussen de groeve en Arnhem nog in de Maas is beland, maar gelukkig kon het weer worden opgevist. Ook moest één van de beeldhouwers onderduiken, maar in het najaar van 1944 was Karel’s beeld dan eindelijk klaar.

En toen mislukte Operatie Market Garden, de inwoners van Arnhem moesten evacueren en het beeld bleef achter in de verlaten stad. Na de bevrijding bleek dat het beeld tijdens de bevrijding van Arnhem in april 1945 zo ernstig beschadigd was, dat er een nieuw hoofd gehakt moest worden. Op 13 april 1949 kon Karel dan eindelijk officieel onthuld worden door burgemeester Matser op de Jansplaats in Arnhem.

Daarna is Karel trouwens nog drie keer onthoofd. In 1963 werd zijn hoofd te vondeling gelegd in Sonsbeek. Begin jaren negentig was het weer raak en in 2009 werd Karel onthoofd door baldadige jongeren. Gelukkig zit zijn kop er nu weer stevig op en kan iedereen in Arnhem hertog Karel op de Jansplaats bewonderen.

Het beeld van Karel heeft een stoer zwaard vast, maar dat had net zo goed een tennisracket kunnen zijn. Karel van Gelre was namelijk een enthousiast tennisspeler, één van de eerste in Nederland. Dat lezen we in zijn huishoudboekjes. In 1525 meldt zijn keukenboek kosten voor de aanschaf van ballen voor "het Katzpoel" een middeleeuwse voorloper van tennis. En er volgen ook uitgaven voor "raicketten -oftewel rackets- myt to katzen" (om mee te kaatsen, tennissen). In 1528 was Karel toe aan nieuwe rackets en die bestelde hij in Brabant, waar de ballen en de eerste rackets vandaan kwamen. Hertog Karel was dus niet alleen een hele goede staatsman en legeraanvoerder, maar ook een sportman in hart en nieren.