De 'IJsbreker van Ommeren' was streng, vasthoudend, maar ook heel sociaal

In de regentenkamer van Streekmuseum Baron van Brakell hangt een schilderij van de naamgever van het museum: Frederik Louis Willem, baron van Brakell. Hij wordt geboren in 1788 in een adellijke familie. De meeste mannen uit zijn klasse volgen in die tijd een militaire loopbaan, maar dat zit er voor Frederik niet in. Hij is namelijk mank. En daarom stort hij zich, naast zijn verschillende bestuurlijke functies, op de landbouw.

Op 21-jarige leeftijd begint hij een boerenbedrijf in de buurtschap Meerten bij Lienden in de Betuwe. De jonge baron blijkt een echte landbouwpionier, hij doet allerlei vernieuwende landbouwexperimenten. Hij bouwt zijn bedrijf uit tot een internationaal bekende modelboerderij.

Hij doet proeven met het telen van gewassen in rijen, waardoor je makkelijker onkruid kunt wieden, hij verzint een eigen drainagesysteem en hij ontwerpt landbouwwerktuigen, waaronder de één van de eerste kunstmeststrooiers en een handploeg.

Zijn vooruitstrevendheid zorgt regelmatig voor een opgetrokken wenkbrauw bij zijn tijdgenoten, maar daar trekt hij zich niets van aan. Zijn bijnaam is dan ook de 'IJsbreker van Ommeren', vanwege zijn vasthoudendheid en strengheid.

Maar Baron van Brakell is ook een sociaal bewogen man. Zo besluit hij om zijn eigen uitvindingen niet meer te gebruiken op zijn land, omdat ze werkloosheid veroorzaken. Immers, één ploeg neemt het werk over van dertig arbeiders en die kunnen de inkomsten goed gebruiken.

Hij zorgt ook voor behoeftigen en weduwen en wezen. De baron, die zelf geen kinderen krijgt, laat na zijn dood in 1865 een sociaal fonds van zijn nalatenschap oprichten, het 'Fonds Hulpbetoon aan de arbeidende klasse in de buurtschap Meerten'.

Mensen boven de zestig krijgen een lapje grond voor het verbouwen van groenten. Er is een uitkering voor hervormde weduwen en wezen, en voor gezinnen met meer dan zes kinderen. Bij een geboorte kreeg een gezin zeven gulden kindergeld en arbeidsongeschikten konden aanspraak maken op een gulden per week voor eten. Tenminste, als ze door twee onafhankelijke artsen waren afgekeurd. Daarnaast moesten ze behalve hulpbehoevend ook in loondienst zijn, voor hun 25ste de gereformeerde belijdenis hebben gedaan en een hoofdstuk uit de bijbel verstaanbaar kunnen voorlezen. En als je trouwde met iemand van buiten de buurtschap, dan had je pech, dan stopte de toelage direct.

Het fonds bestaat nog steeds, maar de criteria zijn niet meer zo streng. Wat nog wel steeds geldt, is dat je voorouders vanaf de negentiende eeuw in Meerten moeten hebben gewoond. Op dit moment zijn er nog maar een handjevol ontvangers over. De rest van het geld gaat naar het beheer van landgoed Den Eng en goede doelen in de gemeenschap, zoals Welzijn Ouderen, Stichting Thuiszorg en natuurlijk Streekmuseum Baron van Brakell.