Gelderse Vallei
Joodse onderduikers woonden pal boven hoofdkwartier Wagenings verzet
WAGENINGEN - De Ridders van Gelre snuffelen graag rond in Gelderse musea, want daar kun je de geschiedenis nog echt aanraken. Ze vinden er unieke voorwerpen die ons meevoeren naar het rijke verleden van Gelderland. Vandaag bekijkt Ridder Bas de Yad Vashem onderscheiding van de tweelingzussen Neeltje en Eltien Krijthe. Zij hielden tijdens de Tweede Wereldoorlog twee Joodse onderduikers verborgen in hun bovenwoning in de uiterwaarden bij Wageningen. Pal boven het hoofdkwartier van het Wageningse verzet.
In Museum de Casteelse Poort in Wageningen liggen de Yad Vashem onderscheidingen van Neeltje en Eltien. De tweelingzussen komen in 1927 voor een studie aan de Landbouwhogeschool naar Wageningen, waar ze de bovenverdieping van boerderij ‘De Wolfswaard’ betrekken. Nadat de zussen in 1934 zijn afgestudeerd blijven ze in Wageningen en gaan landbouwkundig onderzoek doen aan de Landbouwhogeschool.
Hoofdkwartier van de Ordedienst Wageningen
Nadat de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvallen, raken Eltien en Neeltje betrokken bij het verzet. Ze doen onder andere koerierswerk voor de Wageningse Ordedienst die zijn hoofdkwartier op de benedenverdieping van ‘De Wolfswaard' heeft. Daar wonen verzetsleider Jan van Roekel en zijn moeder Zwaantje Bosman.
Er wordt in de boerderij vergaderd, er liggen wapens opgeslagen en de verzetsgroep bouwt zelfs een radiozender waarmee proefuitzendingen worden gehouden. In de nacht van 2 op 3 januari 1943 steelt de Ordedienst zelfs het complete Wageningse bevolkingsregister.
Joodse onderduikers in huis
Neeltje en Eltien nemen in november 1942 twee Joodse onderduikers in huis: accountant Theodoor Stoppelman en zijn zus, huisarts Marie Stoppelman. Met z’n vieren leven ze vriendschappelijk samen en ze verdelen het huishoudelijke werk en de gezamenlijke kosten.
Maar de zussen en hun onderduikers maken zich wel zorgen om de toenemende verzetsactiviteiten die vanuit 'De Wolfswaard' worden verricht. Ze vragen de Ordedienst meerdere keren om voorzichtig te zijn en een andere uitvalsbasis te zoeken, maar de verzetsgroep blijft vanuit de boerderij werken.
Het gaat anderhalf jaar goed, totdat de Sicherheitsdienst op 20 mei 1944 om vijf uur in de ochtend 'De Wolfswaard' binnenvalt. Jan van Roekel en andere verzetsmensen weten te ontkomen, maar de zussen Krijthe en hun joodse onderduikers zitten op de bovenverdieping als ratten in de val en worden gearresteerd.
Maria moet kamparts Mengele helpen
Marie en Theo Stoppelman worden naar Auschwitz gedeporteerd, waar huisarts Marie gedwongen wordt om te werken voor de nazi-kamparts Josef Mengele, die verschrikkelijke experimenten op gevangenen uitvoert. Marie overleeft de gruwelijkheden van Auschwitz, haar broer Theo sterft vlak voor de bevrijding in concentratiekamp Gross-Rosen.
Neeltje en Eltien komen in concentratiekamp Ravensbrück terecht, waar Eltien ernstig ziek wordt en uiteindelijk ook sterft. Neeltje moet haar zieke zus achterlaten en gaat op transport langs nog eens vijf concentratiekampen, totdat ze op 14 april in Salzwedel wordt bevrijd. Ze is verzwakt en uitgeput en moet maandenlang aansterken.
Wie één leven redt, redt de hele wereld
Na de oorlog zoeken Marie en Eltien elkaar weer op en in 1973 vraagt Marie de Yad Vashem-onderscheiding aan voor Neeltje en postuum voor Eltien. Samen reizen Marie en Neeltje naar Jeruzalem, waar Neeltje ceremonieel een Johannesbroodboom plant in de Laan van de Rechtvaardigen onder de Volken.
Ook krijgt ze van de Israëlische ambassadeur de Yad Vashem-medaille met de inscriptie 'Wie één leven redt, redt de hele wereld'. Marie en Neeltje blijven vriendinnen tot hun dood.
Kijk hier naar de reportage over de dappere tweelingzussen Neeltje en Eltien Krijthe:
De Yad Vashem onderscheiding van de tweelingzussen Neeltje en Eltien Krijthe
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. Hier volg je het laatste nieuws over de Gelderse historie! Kijk op riddersvangelre.nl
Tip: iedere zaterdag organiseert Ridder René een exclusieve gratis rondleiding op een bijzondere locatie. Op onze website vind je een agenda met waar en wanneer je kunt langskomen.
